Eleusa czyli Umilenie

Eleusa czyli Umilenie to jedno z moich ulubionych przedstawień Matki Bożej. Maria pochyla głowę, aby przytulić swój policzek do twarzy Syna. Dzieciątko dotyka jedną dłonią Matki, drugą wskazuje na gwiazdę na jej prawym ramieniu.

Maforion w kolorze niebieskim oznacza czystość Marii oraz jej całkowite oddanie Bogu. Trzy gwiazdy są dodatkowym podkreśleniem tajemnicy dziewictwa Matki Bożej. Jedna na czole i dwie na ramionach oznaczają, że była i jest Dziewicą przed narodzeniem Syna, w trakcie jego narodzin i po zrodzeniu. Są również odniesieniem do relacji jaka łączy Marię z Bogiem w Trójcy Świętej. Gwiazda na czole z Bogiem Ojcem, na prawym ramieniu z Duchem Świętym (czyli Miłością, na którą wskazuje w tej ikonie Jezus), trzecia gwiazda to Syn Boży, nie jest widoczna, gdyż utożsamia się z Dzieciątkiem. Suknia Marii jest w kolorze żółtym oraz zielonym. Pierwszy z nich zastępuje symbolikę koloru złotego, jest odnośnikiem do Boga. Drugi to odcień nadziei i odrodzenia, poprzez nawiązanie do barwy szat liturgicznych święta Pięćdziesiątnicy symbolizuje Łaskę Świętego Ducha.

Chrystus ubrany jest w białą sukienkę, kolor symbolizujący bliskość Boga oraz Tajemnicę Zmartwychwstania poprzez mękę i cierpienie na krzyżu, czego przypomnieniem jest czerwona szata.

 

Sposób malowania szat naśladuje budowę kryształu. Ten minerał rozszczepia światło ukazując jego złożoność, niesamowitą feerię barw. Nanoszenie najciemniejszych kolorów i przykrywanie ich jaśniejszymi odcieniami oznacza Boga i jego jasność wyłaniającą się z ciemności. Światło ukazane na ikonie jest wewnętrzne dla każdego przedmiotu, nie ma jednego punktu, który mógłby oświetlać inne. Białe linie występują również w modelunku karnacji, są to tak zwane dwiżki, symbol wewnętrznego rozświetlenia i opromienienia Bogiem.

Głowę Chrystusa otacza nimb krzyżowy, częściowo zasłonięty. Napis O WN oznacza imię Boga "Ten, Który Jest", widoczna jest tylko jedna litera O, który jest rodzajnikiem wskazującym rodzaj męski (WN- to rodzajnik czynny od słowa być, w dosłownym tłumaczeniu oznacza "Będący").

Na tle umieszczone są napisy w języku greckim, istotny i konieczny element ikony. Skrót od słowa MHTHP - MP (oznaczającego: Matka) znajduje się w lewym górnym rogu. Po przeciwnej stronie skrót słowa ΘEOY - OV (tłumaczone jako: Boga).

Złote nimby otaczają głowę postaci, korespondując harmonijnie z odcieniem tła. W traktatach malarskich doby średniowiecza kolorem zamiennym dla złota może być również żółty. Tło przybrało ciepły odcień żółci. Maria i Chrystus ujawniają w ten sposób prawdę o przebóstwieniu, które się w nich dokonało. Migotliwa barwa złota stawia kontemplującego ikonę w obecności Boga, który "jest światłością, nie ma w Nim żadnej ciemności" (por 1J 1,5).

Czuła relacja pomiędzy Matką a Synem emanuje z ikony. Dzieciątko wpatrzone w Marię widzi jej zatroskany wzrok. Ona wie co czeka jej Syna, jednocześnie swoje opiekuńcze spojrzenie kieruje ku widzowi - Maria obejmuje macierzyńską miłością każdego człowieka.